De gouden Carolus. Die komt uit Mol Millegem

De gouden Carolus? Die komt uit Mol-Millegem!

Ik hoorde het eerst de naam ‘Carolus Paepen’ op tv. De naam van de kunstenaar werd vermeld op de openbare omroep toen een werk van hem in de selectie zat waaruit de winnaar van een spelprogramma een prijs mochten kiezen. De toenmalige BRT programmeerde ‘Micro Macro’ van 1975 tot 1983 en presentator Marc Van Poucke mocht in dat programma dus een werk van Carolus Paepen wegschenken. De naam Paepen komt niet bepaald vaak voor en de kans is groot dat wanneer iemand die familienaam heeft, zijn of haar roots wel ergens
in Mol zal hebben. Vooral het gehucht Millegem en dan nog meer specifiek in de Oude Bleken, het Feynend en Stokt telt een aantal Paepens. Geen toeval dus dat die beperkte oppervlakte meteen ook de geboortegrond is van Carolus. Zijn vader woonde op ’t Feynend, waar ook mijn grootouders woonden.

Mijn grootvader was een neef van Carolus. Hun vaders waren broers. Nu moet je weten dat die Paepens doorgaans niet onder de kerktoren blijven wonen. Straffer nog: ze blijven gewoon in en om de Oude Bleken hangen. Het moet daar goed zijn. Of heeft het wat te maken met de gebiedende spreuk die je al eens zag hangen in menige huiskamer? “Die thuis ’t geluk niet vindt, hij zal het nergens vinden. Die thuis ’t geluk niet ziet, hij vindt het elders niet.” Er is een anekdote van pastoor Jonghmans die al eens langsfietste bij de ouders
van brave burgers wanneer een van hun kinderen buiten het gehucht een huis zochten. Mensen van Millegem, die blijven in Millegem. Ik heb de indruk dat dat in 2022 nog steeds zo is, al zal het niet meer zijn vanwege een spreuk of een pastoor.

Het is en was fijn op ’t Feynend en in de Oude Bleken. Er zijn er die er veel voor over hebben om daar te mogen wonen. De bosrijke omgeving doet vergeten dat de arme zandgrond vroeger niet veel opbracht. De natuur zal het gebrek aan financieel-economisch rendement zeker hebben gecompenseerd. Ik ben er ook van overtuigd dat die omgeving indruk zal hebben gemaakt op de jonge Carolus Paepen. Wie in het donker een korte wandeling maakte van de Oude Bleken naar ’t Feynend zal niet veel inspiratie nodig hebben gehad om hier en
daar een heks of een monsterachtig wezen op te merken. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was de Oude Bleken ook nog eens de brede scheidingslijn tussen de bezetter en de geallieerden.

Ik heb Carolus Paepen zelf nooit in Millegem gezien. Als twintiger trok hij immers naar Brussel. Dat was tegen de traditie in van de achterblijvers en ongetwijfeld ook een primeur voor de familie Paepen. Hij is in de grootstad gebleven. Bizar, als je bedenkt dat kunstenaar Jakob Smits in 1888, het geboortejaar van de vader van Carolus, net de omgekeerde reis maakte, van grootstad Rotterdam naar Mol-Achterbos. Hoe dan ook, samen met zijn bagage zal Carolus ook zijn jeugdherinneringen meegenomen hebben naar zijn nieuwe omgeving.

In 1980 is hij weer in Mol. Hij was toen 57. Ik was amper 11, maar herinner me nog goed dat ik toen met de familie naar de Oude Post trok. Daar ontmoette ik de kunstenaar en zag ik zijn werken, die best indruk op mij maakten. Waren de figuren die hij tekende nog restanten van de monsterlijke hersenspinsels uit de Bleken, of herinneringen aan de oorlog of gewoon buren in de grootstad? De Paepens kochten werken van de kunstenaar die ook hun naam droeg. Daar hadden ze graag tienduizend frank (nu 250 euro) voor over. Wat me toen ook
nog opviel, is dat Carolus geregeld een stylo hanteerde bij het maken van zijn werken. Voor mij was dat nieuw. De brave man gaf me ook nog een paar affiches mee van de tentoonstelling, die ik als leerling van het college ophing in de trappenzaal van mijn school, trots dat ik dezelfde naam had als de kunstenaar.

Dertien jaar later zou ik zelf naar Brussel trekken om er te werken, en nog zeven jaar later naar Londen, waar ik nog twaalf jaar heb gewoond. Maar ook al kon ik de grootstad enorm appreciëren, ik heb me er nooit helemaal thuis gevoeld.
Wie het geluk heeft te mogen proeven van zowel de stille Kempen als de drukke metropool zweeft voortdurend tussen de twee compleet verschillende werelden. Zou Carolus dezelfde tweestrijd hebben ervaren?

Proficiat aan de organisatoren om, 100 jaar na de geboorte van de kunstenaar en op amper een steenworp van de tentoonstelling van 1980 in de Oude Post, nu in de ‘Oude Alma’ de mensen van Mol te laten kennismaken met Carolus Paepen en zijn werk. Vermits bijna de hele familie nog steeds in Mol woont, komen we uiteraard allemaal langs. In Mechelen brouwt brouwerij Het Anker een biertje met de naam Gouden Carolus, genoemd naar keizer Karel. Weten zij veel dat de echte Gouden Carolus de kunstenaar is met Molse roots.

Pascal Paepen
Docent aan de KU Leuven en Thomas More
Mede-oprichter van Spaarvarkens.be

* * * * * * *

Art CUM LAUDE – De Wereld Brandt

1. DE WERELD BRANDT: RETROSPECTIEVE TENTOONSTELLING CAROLUS PAEPEN M.M.V. HEDENDAAGSE KUNSTENAARS

Met Art Cum Laude organiseren wij van 11 november tot 11 december 2022 een retrospectieve tentoonstelling rond de Molse kunstenaar Carolus Paepen, die exact 100 jaar geleden (op 18 mei 1922) geboren werd. Deze tentoonstelling gaat door in de ‘Oude Alma / Brantano’ te Mol.

Sinds 1959 stelde deze autodidact zijn ‘fantastische’ werken tentoon in binnen- en buitenland (Amsterdam, Parijs, New York …). Hij presenteerde daarbij consequent zijn droomwereld vol wonderlijke wezens, hellevuur en demonen, het resultaat van o.a. traumatische maanden in een Duits ‘werkkamp’ in de Tweede Wereldoorlog.
In zijn gedicht ‘De Geboorte van mijn Droom’ schreef hij:
(…) Barbaarse dromen buigen voor mij neer.
Verdoemd zijt u mijn dromen.
Hel en vuur, kruis en brand, dood bent u geboren (…)

Naast gedichten schreef Paepen ook liedjes en hij illustreerde zelfs een reeks platenhoezen (o.a. met Ann Christy) die spijtig genoeg nooit in productie genomen zijn.

Tekeningen, schilderijen, collages en keramiek van hem zijn over de hele wereld verspreid. Het werk van deze originele kunstenaar bezit genoeg creatieve kracht om nu, een eeuw na zijn geboorte en 21 jaren na zijn dood (24 juni 2001), opnieuw getoond te worden.

Daarom stelt Art CUM LAUDE kortelings een ruime selectie van zijn werken tentoon in het centrum van Mol: in de intussen gesloten Brantanowinkel in Mol (vóór 1984 ‘den ouden Alma’, door een hevige brand geteisterd) onder de titel De Wereld Brandt. Een uiterst verzorgde catalogus zal uitgebreid ingaan op het turbulente leven van Carolus Paepen en op de weerslag daarvan in zijn artistiek werk.

Naast Carolus Paepen laten we ook nog een aantal andere lokale, nationale en internationale kunstenaars aan bod komen, die allen hun artistieke visie op ‘wereldbrand’, grootschalige conflicten en diepmenselijk leed zullen exposeren. Deelnemende kunstenaars zijn Raymond Minnen (Mol), Thieu Haldermans (Mol), Marc Janssens (Meerhout), Freddy De Vierman (Hemiksem), Andrej Babenko (Oekraïne/Overijse), Akram Hamza (Syrië/Hoorn), Marwa Mezher (Syrië/Amsterdam) en Ingrid de Groot (Amsterdam). Ook deze kunstenaars zijn in de catalogus opgenomen.

Op 11 november wordt er ’s middags een vooropening georganiseerd voor de Molse Vaderlandslievende Verenigingen en om 20 u. opent de tentoonstelling met de vernissage. Op 22 november om 20 u. zal Ingrid de Groot als internationale fotograaf ter plekke een overvloedig geïllustreerde, gratis lezing houden i.s.m. Davidsfonds-Mol.

De tentoonstelling loopt van 12 november tot 11 december en zal geopend zijn elke vrijdag, zaterdag en zondag, telkens van 14 tot 18 u.

2. Art CUM LAUDE, korte historiek

In de kunstwereld is Cum Laude al lang een begrip. In de jaren 1990 tot begin jaren 2000 organiseerde Luc Van Craenendonck (eerst in huis en al snel in een industrieel complex in Mol-Centrum) tal van tentoonstellingen.
Daar werden grote namen gepresenteerd, van Hubert Minnebo over Jef Geys tot Jan Desmarets, van Fred Bervoets over Raymond Minnen tot Sam Dillemans ...
Na vele succesvolle artistieke jaren stelde Luc echter wegens een drukke politieke agenda noodgedwongen nog slechts sporadisch tentoon.

Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan, en Luc blies in 2021 samen met Rik Van Braband en Karel Byl Art Cum Laude weer nieuw leven in.

In juli 2021 werd met DRAF - Het Paard in Beeld een vliegende start genomen.
In de tuin van Luc stelden 22 hedendaagse kunstenaars werken tentoon in het teken van het paard, het meest edele dier dat de mens als gezelschap heeft. Daarnaast was er een randprogramma met enkele lezingen, een poëziewedstrijd, een poëtisch-muzikaal optreden, voorlezen voor kleuters, rondritten en diverse acts. Gedurende 3 weekends mochten we ruim 1500 bezoekers verwelkomen in de tuin van Luc.

In september-oktober 2021 organiseerden we met CAVALCADE - Een Stoet van Picturale Paarden, een vervolgexpositie op ons juli-evenement DRAF – Het Paard in Beeld. Circa 100 werken van gerenommeerde meesters uit de (vaak vroege) 20ste eeuw werden tentoongesteld. Meer dan 600 kunstliefhebbers hebben de tentoonstelling bezocht.
In april-mei 2022 hebben we op uitdrukkelijke vraag van TABLOO – het splinternieuwe ontmoetingscentrum van Niras – met ORGANISCH TABLEAU - Een Artistiek Palet vol Natuur & Milieu de eerste expositie in hun tentoonstellingsruimte georganiseerd.
Een tiental lokale én internationale kunstenaars hebben heel divers werk gepresenteerd dat perfect paste binnen het onderwerp. Ook toen hebben meer dan 600 kunstliefhebbers de tentoonstelling bezocht.

Met deze exposities beantwoordden we perfect aan onze ambitieuze doelstellingen: artistieke projecten zoals kunsttentoonstellingen op stapel zetten, een mooi podium verschaffen aan gemotiveerde kunstenaars in woord en beeld, een diversiteit aan mensen samenbrengen te midden van kunst en schoonheid …